ΘΕΟΛΟΓΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ

Ἡ ἡμιτελὴς μετάνοια


Ὑπὸ Ἠλία Β.Οἰκονόμου

Τὰς ἡμέρας μας λησμονεῖται ὅτι αἱ Ἐκκλησίαι Ρωμαιοκαθολικὴ καὶ Ὀρθόδοξος διέρχονται ταυτοχρόνως τὴν περίοδον τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ Σχίσματος καὶ τοῦ θεολογικοῦ διαλόγου. Ἡ πρὸ 44 ἐτῶν (1965) ἄρσις τῶν ἀναθεμάτων δὲν ἠκύρωσεν οὔτε ἐξηφάνισεν τὸ πρὸ ἐννεακοσίων πεντήκοντα πέντε ἐτῶν Σχίσμα (1054). Μείζονες καὶ στρατηγικῆς κλίμακος ἐνέργειαι τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας κατὰ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἐξαγγελθεῖσαι μετὰ τὴν ἄρσιν τῶν ἀναθεμάτων, ὅπως αὐτὴ τῆς σταυροφορίας πρὸς ἐπαναχριστιανισμὸν (!) τῆς Ρωσίας, ὑπογραμμίζουν τὴν ἔλλειψιν κεκαθαρμένου ὑποβάθρου.

Ὁ θεολογικὸς διάλογος μεταξὺ Ρωμαιοκαθολικῆς καὶ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ὑποτίθεται ὅτι ἑδράζεται ἐπὶ τῆς μετανοίας διὰ τὰ πραχθέντα κατὰ τὴν δευτέραν χιλιετίαν ( μὲ πρωτοβουλίαν τῆς πρώτης κυρίως τῶν μετεχουσῶν τοῦ διαλόγου ἐκκλησιαστικῆς ὀντότητος). Καὶ αὐτὴ ὀφείλει νὰ ὑπαρχῃ, ἐπειδὴ ἄνευ πραγματικῆς μετανοίας δὲν εἶναι δυνατὴ ἡ «κάθαρση τῆς μνήμης τῆς Ἐκκλησίας», οὔτε ἡ ἀλλαγὴ τῆς παραγωγοῦ καὶ προαγωγοῦ τῶν σφαλμάτων νοοτροπίας.

Ὅπως εἶναι γνωστὸν ἡ ἀληθινή- καὶ ὄχι ἡ διπλωματική- μετάνοια περιλαμβάνει (α) τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ἀσυνεπείας τῶν διανοηθέντων, γραπτῶς ἐκτεθέντων καὶ διὰ ψυχολογικῆς ἤ ἄλλης βίας ἐπιβληθέντων παντοειδῶν ἐκτροπῶν ἐκ τῶν ὀρθῶν καὶ ἀπὸ κοινοῦ ἐπισημώτατα συμφωνηθέντων, ἤτοι διὰ τῶν ἑπτὰ Οἰκουμενικῶν Συνόδων.
Ἡ ἀληθιμὴ ἐπίγνωσις ὁδηγεῖ εἰς τὴν κάθαρσιν τῆς διανοίας ἀπὸ τρόπους σκέψεως, οἱ ὁποῖοι ὡδήγησαν εἰς τὴν τραγικωτάτην συνέπειαν τοῦ Σχίσματος καὶ εἰς τὰ μετὰ ταῦτα πολλὰ καὶ πολλαπλᾶ δεινὰ τῆς ἑνιαίας Ἐκκλησίας.

Ἡ συντριβὴ τοῦ ἐγώ, ἡ ὁποία συνιστᾶται ἀπὸ τοὺς ἐξομολόγους εἰς τοὺς πιστοὺς ὀφείλει νὰ βιοῦται καὶ ἀπὸ τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς ἡγέτας. Ἐὰν τὸ ἁμαρτωλὸν ἤ πεπλανημένον παρελθὸν παραμένει ἀλώβητον ἤ διαφυλάσσεται ὡς ἡ κόρη τοῦ ὀφθαλμοῦ, ἡ μετάνοια δὲν ὑφίσταται, παρὰ ὡς φρεναπάτη.

Ἡ συντριβὴ αὐτὴ ὡς συνέπεια τῆς ἐπιγνώσεως τῶν ἀδιανοήτων διὰ μαθητὰς τοῦ Ἰησοῦ ἔργων γεννᾶ τὴν ἔντονον ἐπιθυμίαν διορθώσεως- καὶ ὄχι ἀποσιωπήσεως- τῶν πραχθέντων καὶ ἐνισχύει τὴν γενναιότητα, ἡ ὁποία διακρίνει τὸ γνήσιον χριστιανικὸν ἦθος.
Ὅταν δὲ αἱ προκληθεῖσαι ἀδικίαι προῆλθαν ἀπὸ τὰ διατυπωθέντα καὶ διασπαρέντα διανοήματα, ὡς ἔμμεσοι ἀνατροπαὶ τῆς συνοδικῶς τεθεσπισμένης ἀληθείας, ἤ ὡς συκοφαντίαι κατὰ τῶν τηρητῶν καὶ ὑποστηρικτῶν τῶν ἐγκύρων συνοδικῶν ἀποφάσεων καὶ παραδόσεων, τότε ἡ εἰλικρινὴς μετάνοια εἶναι ἡ προσδοκωμένη ἀπόλυτος ἀφετηρία διαλόγου ἀποκαταστάσεως.

Ὅταν ἡ ἐκτροπὴ ἀπὸ τῶν κοινῶν ἀποφάσεων, εἴτε ὡς ἀρχικὴ εἴτε ὡς παράγωγος τῶν διανοητικῶν ἀδικιῶν, προεκάλεσεν ἀνθρωπιστικὰς καὶ ὑλικὰς ζημίας , πολιτισμικὰς καὶ οἰκονομικάς, ἤ ἁρπαγὰς πνευματικῶν ἤ ὑλικῶν ἀγαθῶν καὶ ἐπὶ τῆ βάσει αὐτῶν ἀπεκτήθη μεγαλυτέρα ὑλικὴ δύναμις, τότε ἡ μετάνοια πρέπει νὰ συνδεθῆ ὑποχρεωτικῶς μετὰ τῆς ἀποκαταστάσεως τῶν παντοειδῶν ζημιῶν. Ἄλλως δὲν εἶναι μετάνοια, ἀλλὰ ἐπιβραβεύσις διὰ τὰ πραχθέντα!

Αὐτὸ τουλάχιστον διδάσκει ἡ Αγία Γραφὴ καὶ προφανῶς καὶ ἡ πατερικὴ σκέψις. Τὰ κλασσικὰ ἁγιογραφικὰ ὑποδείγματα συμπεριφορᾶς ὑπάρχουν τόσον ἐντὸς τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὅσον καὶ ἐντὸς τῆς Καινῆς τοιαύτης.
Ἐκ μὲν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἔχομεν ὡς παράδειγμα ὁλοκληρωμένης μετανοίας τὴν συμπεριφορὰν τοῦ Ἰακώβ ( Γεν. 32,2-33,1-15, καὶ ἰδιαιτέρως τοὺς στίχους 33,8-12). Ἐκ δὲ τῆς Καινῆς τὴν ἀντίδρασιν τοῦ μετανοήσαντος Ζακχαίου (Λουκᾶ 19,1-10, καὶ ἰδίως τοὺς στίχους 8-9 «σταθεὶς δὲ Ζακχαῖος εἶπε πρὸς τὸν Κύριον· ἰδοὺ τὰ ἥμισυ τῶν ὑπαρχόντων μου,Κύριε, δίδωμι τοῖς πτωχοῖς, καὶ εἰ τινός τι ἐσυκοφάντησα, ἀποδίδωμι εἰς τετραπλοῦν. εἶπε δὲ πρὸς αὐτὸν ὁ Ἰησοῦς ὅτι σήμερον σωτηρία ἐν τῳ οἴκῳ τοῦτο ἐγένετο… »). Παραλείπομεν βεβαίως τὴν ἀκραίαν περίπτωσιν τῆς μετὰ αὐτοεξουθενωτικῆς συντριβῆς μετανοίας τοῦ Ἰούδα.

Ἡ πτυχὴ αὐτὴ τῆς ἀποκαταστάσεως δηλονότι τῶν ζημιῶν δὲν ἐτέθη εἰσέτι ἐπισήμως καὶ μὲ σαφήνειαν ὡς βιβλικὴ καὶ ὄχι κοσμικὴ ἠθικὴ προϋπόθεσις (Ἰακώβ, Γεν. 33, ). Ὡς ἐκ τούτου, ἡ μετάνοια παραμένει διπλωματικὴ ἔκφρασις (βλ. τὰς παπικὰς διατυπώσεις διὰ τῶν ὁποίων ζητεῖται ἀπὸ τὸν Θεὸν νὰ συγχωρήση τὰ τέκνα τῆς καθολικῆς Ἐκκλησίας διὰ τὰς ἐνδεχομένας ἁμαρτίας κατὰ τῶν ὀρθοδόξων ἀδελφῶν ) καὶ ὡς ἐκ τούτου παραμένει ἡμιτελής. Τὰ πραχθέντα ἄξια μετανοίας δὲν διέπραξαν οἱ παρόντες καὶ δὲν εἶναι αὐτοὶ οἱ φυσικοὶ αὐτουργοί, ἀλλὰ ἔχουν ἠθικὴν εὐθύνην, ἐπειδὴ ἐνεκολπώθησαν τὰς θέσεις καὶ τοὺς καρποὺς τῶν ἔργων ἐκείνων. Διατηροῦντες δὲ τὰς ἰδίας θέσεις καὶ καρπούμενοι, ὅσα παρήχθησαν διὰ τῶν ἐκθέσμων πράξεων ἐκείνων καθίστανται ἠθικῶς συνυπεύθυνοι. Ἄρα καὶ μετανοίας-ὄχι αἰτήσεως συγνώμης- ὀφειλέται.

Δεῖγμα ἐξαίρετον εἶναι τὸ ζήτημα τῆς Οὑνίας .Αὐτὴ ἡ cause celebre τῆς ἁρπαγῆς Ὀρθοδόξου ποιμνίου διὰ τοῦ αὐθαιρέτου ὁρισμοῦ ἐπισκόπων, οἱ ὁποῖοι πειθαναγκάσθησαν νὰ ὑπαχθοῦν ὑπὸ ἄλλην ἐκκλησιαστικὴν διακαιοδοσίαν ,τὸν Ρωμαῖον Ποντίφηκα. Ὁ Οὑνιτισμὸς ὑποστηρίζεται ὑπὸ τοῦ Παπισμοῦ, ἐπειδὴ ἀποτελεῖ ὑπόδειγμα (καὶ κατὰ τοὺς Ρωμαιοκαθολικὺς γέφυρα πρὸς τὴν πλήρη ἕνωσιν!) ἐφαρμογῆς τοῦ δῆθεν ἐξουσιαστικοῦ νοήματος τῆς λεγομένης «πετρείου διακονίας». Ἀλλὰ ὁ Χριστὸς εἶπεν εἰς τὸν ἀπόστολον Πέτρον «στήριξον» καὶ ὄχι «ὑπόταξον» τοὺς ἀδελφούς σου!

Αὐτονοήτως ἡ πλήρης μετάνοια οὐδέποτε ἐκδηλώνεται μὲ ἡμίμετρα, διότι τότε ἀφίνει ἀλώβητον τὴν φθοροποιὸν δρᾶσιν τῆς κεκτημένης ἐξουσιαστικῆς βουλιμίας, τὴν concupiscentia potentatus. Ἡ ἐξουσιαστικὴ αὐτὴ βουλιμία ἀρνεῖται τὴν πανίερον δημοκρατικὴν ἀρχὴν «ἡ τῶν πλειόνων γνώμη κρατείτω» ,θέτουσα τὴν σύνοδον ὑπὸ τὸν προκαθήμενον τῆς Ρωμαϊοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, δηλαδὴ τοὺς πολλούς ὑπὸ τὸν ἕνα.
Εἶναι ἐμφανὲς ὅτι ὑφίσταται ἀδήρητος ἀνάγκη προωθήσεως καὶ ὁλοκληρώσεως τῆς μετανοίας. Ἡ ἄρνησις τῆς ὁλοκληρωμένης μετανοίας ἀποσκοπεῖ α) εἰς τὴν ἄρνησιν ἐφαρμογῆς τῆς ἀποκαταστάσεως τῶν ἐμψύχων καὶ ἐμπραγμάτων ζημιῶν καὶ ἁρπαγῶν καὶ β) εἰς τὴν de facto προ-παραδοχὴν τῆς ἐξουσιαστικῆς ἀντιλήψεως περὶ τῆς «πετρείου» διακονίας. Καταργουμένης αὐτῆς τῆς ἐξουσιαστικῆς ἑρμηνείας ἀνοίγεται ἡ λεωφόρος, ἡ ἄγουσα ἀπὸ τὴν ἐπίλυσιν ὅλων τῶν ἀθεμίτων διαφορῶν καὶ ἐκτροπῶν καὶ πρὸς τὴν πλήρη ἑνότητα.

Ἀποκατάστασις τῆς ἑνότητος καὶ μάλιστα τῆς πλήρους ἄνευ τῆς μετανοίας ἐξισοῦται πρὸς χορήγησιν ἐλευθέρου διαβατηρίου (laissez faire, laissez passer) διεισδύσεως εἰς τὸν Ὀρθόδοξον χῶρον ὅλων τῶν πλανῶν, ἐπιμελῶς καλυπτομένων μὲ φραστικὰς ἐπεξηγήσεις ἀδελφοσύνης.

Ἐὰν ὑποστηριχθῆ ὅτι δὲν ὑφίσταται θέμα μετανοίας, ἐπειδὴ οὐδὲν ἄξιον μετανοίας διεπράχθη ἐπὶ μίαν χιλιετίαν, τοῦ ὁποίου αἱ ἀρνητικαὶ συνέπειαι νὰ φθάνουν ἕως σήμερον, τότε ὁ διεξαγόμενος θεολογικὸς διάλογος ἤ εἶναι παντελῶς περιττός, ἐπειδὴ μετανοίας μὴ ὑπαρχούσης οὐδὲν πρόβλημα ὑφίσταται-πλὴν ἑνὸς αὐτὸ τῆς ἐλλείψεως μετανοίας! Κατὰ συνέπειαν ὁ σημερινὸς θεολογικὸς διάλογος ἀποτελεῖ μίαν φιλόθεον ἀδολεσχίαν μεταξὺ ἐκκλησιαστικῶν ὀντοτήτων, αἱ ὁποῖαι εἶναι ἑκατέρωθεν δογματικῶς καὶ ἠθικῶς παντελῶς ἄψογοι! [Ἅμα τῆ Ἕῳ, ς΄ζ΄Βθ΄].


ΣΗΜΕΙΩΣΗ:Η ανωτέρω ανάλυση δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Αθηνών Η ΕΣΤΙΑ, 16 Ιουλίου 2009 με τον τίτλο "Η ημιτελής μετάνοια".