Το "εὐαγγέλιο τοῦ Ἰούδα "

Μ.ΤΕΤΑΡΤΗ

“Ο Ιούδας τούς απάντησε όπως επιθυμούσαν.Και έλαβε μερικά χρήματα και τον παρέδωσε σ’αυτούς.”
(«Ευαγγέλιο του Ιούδα»)

Υπὸ του ομοτίμου Καθηγητού Ηλία Οικονόμου

Ο (μονοτονικὸς) τίτλος του παρόντος αποτελεί την κατακλείδα του αποκρύφου κοπτικού χειρογράφου του δευτέρου μ.Χ. αιώνα. Η τελικὴ δε φράση, την οποία έθεσαν ως επιγραφή οι εκδότες του χειρογράφου είναι,σύμφωνα με την ελληνικὴ μονοτονικὴ έκδοση : « Το Εὐαγγέλιο του Ιούδα» . Το ίδιο το βιβλίο, αντιθέτως, αρχίζει με τη φράση «Η απόκρυφη διήγηση της αποκάλυψης που φανέρωσε ο Ιησούς σε συνομιλία με τον Ιούδα τον Ισκαριώτη στη διάρκεια μιάς εβδομάδας,δηλαδή τρείς ημέρες προτού να εορτάσει το Πάσχα».


Η προφανής παρερμηνεία του μηνύματος του βιβλίου ,(το οποίο κυκλοφορήθηκε, προ του Πάσχα του παρελθόντος έτους , προεβλήθη ἐντατικώς – και επαναλαμβάνεται τις ημέρες μας- διὰ μέσου της Τηλοψίας και συνοδεύεται απὸ διαλόγους , συνετεύξεις κ.λπ. ) είναι εμφανώς εστιασμένος αντίλογος στο περιεχόμενο της Μ.Τετάρτης. Υπενθυμίζεται ὅτι το περιεχόμενο της ιερής ακολουθίας της ημέρας αυτής προβάλλει δύο πρόσωπα των ευαγγελίων, την πόρνην και τον Ἰούδα, ως παραδείγματα μιμήσεως της μετάνοιας της πρώτης, καὶ της αποφυγής της προδοτικής συμπεριφορὰς του δευτέρου.

Το βιβλίο του Ιούδα δεν αποτελεί,τυπικώς και ουσιαστικώς, παρὰ τον επιφανειακό εξοπλισμὸ με υποσημειώσεις, επιστημονική έκδοση αρχαίου χειρογράφου . Και δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον γιὰ τον μη ειδικὸ αναγνώστη.Για το λόγο αυτό, οι εκδότες για να το καταστήσουν ενδιαφέρον και τοιουτοτρόπως να ενισχύσουν την εμπορικότητά του, το περιέβαλαν την ιστορία της ευρέσεως, αποκτήσεως και εκδόσεως του με πλοκὴν περιπετειώδους μυθιστορήματος . Το προδιαφήμισαν ὅτι δήθεν δίνει «άλλη εικόνα της προσωπικότητας του Ιούδα και της προδοσίας του». Δηλουμένη πρόθεση τους είναι να αναδειχεί ὅτι ο δυστυχής Ιούδας επετέλεσε , κατὰ προορισμόν, σπουδαίο έργο υπὲρ του Ιησού Χριστού, που του ζητήθηκε απὸ τον ίδιο, για να απελευθερωθεί(!) ο Ιησούς απὸ τη σάρκα του. Παρόμοια θέση έχει προβληθεί και άλλοτε.

Η ερμηνεία αυτὴ αποσκοπεί προφανώς εις τον αποπροσανατολισμὸ της προσοχής του αναγνώστη απὸ το πλήθος των αντιχριστιανικών θέσεων, που περιέχονται στὸ απόκρυφο (γνωστικὸ) αυτὸ βιβλίο, το οποίο και αυτοναιρείται σε καίρια σημεία.

Το πρώτο σημείο αυτοαναιρέσεως είναι , ὀπως σημειώθηκε ήδη, ο ακροτελεύτιος καὶ ασύνδετος αυτοχαρακτηρισμὸς του κειμένου ως «ευαγγέλιο του Ιούδα», επειδὴ συγκρούεται προς την αρχὴ του κειμένου, που αυτοεπιγράφεται « Η απόκρυφη διήγηση της αποκάλυψης που φανέρωσε ο Ιησούς σε συνομιλία με τον Ιούδα τον Ισκαριώτη..».

Ἡ παγκόσμια Βιβλικὴ επιστήμη έχει διαπιστώσει ότι ἄλλο είδος κειμένου και λόγου είναι το "ευαγγέλιο" και άλλο είδος η "ἀποκάλυψις". Το κείμενο αυτὸ δεν είναι αποκάλυψη προσωπικὴ στον Ιούδα, επειδὴ το περιεχόμενό της καταγράφεται από ένα τρίτο πρόσωπο. που δεν δηλώνεται ποιός είναι. Αὐτὸς ,τρίτος, ομιλεί περὶ του Ιησού και περὶ του Ιούδα σε τρίτο πρόσωπο, και όχι σε πρώτο, ὀπως συμβαίνει στα ὄντως ἀποκαλυπτικά κείμενα(πρβλ.την Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννου, κεφ.4,1 , κεφ.5,1 . κεφ. 6,1, κεφ.7,1 κ.λπ. «εἶδον»).

Το δεύτερο σημείο αυτοαναιρέσεως είναι το αναφερόμενο στην κατ’ ανάθεση δήθεν απὸ τον Ἰησού προδοσία του Ἰούδα. Όμως , σαφέστατα λέγεται στο κείμενο ότι οι αρχιερείς γνώριζαν που ήταν ο Ιησούς , και κάποιοι γραμματείς τον παρακολουθούσαν: ( « Αλλὰ κάποιοι γραμματεῖς τον παρακολουθοῦσαν προσεχτικά με σκοπό να τον συλλάβουν[ ἐνν. τον Ιησού] κατά τη διάρκεια της προσευχής,.. Πλησίασαν τον Ιούδα και του είπαν ¨Τι κάνεις εδώ; Είσαι μαθητής του Ιησού¨. Ο Ιούδας τους απάντησε όπως επιθυμούσαν. Και έλαβε μερικά χρήματα και τον παρἐδωσε σ’ αυτούς¨(σελ.49)»). Συνεπώς , το κείμενο είναι καταπέλτης κατὰ του Ιούδα και αναιρεί το επιχείρημα περί δήθεν εντολής από τον Ιησού.

Επὶ πλέον ὅσα «αποκαλὐπτει» το βιβλίο περὶ του Ιησού είναι εξόχως επιβαρυντικὰ γιὰ τον Ιούδα ως δήθεν εκλεκτὸ μαθητή, όπως επιχειρεί να αναδείξει τον Ιούδα ὁ συντάκτης του χειρογράφου. Κατὰ το απόκρυφο αυτό κείμενο, ο Ιησούς δεν είναι ο Θεάνθρωπος, αλλὰ ένα άλλο ον κατώτερο, και συνεπώς δε θα μπορούσε να διατάξει τον Ιούδα να τον προδώσει.

Αν έλουμε στο θέμα της ηθικής ευθύνης γιὰ την παράδοση του Ιησού ἤ την προδοσία του Ιησού, οι εκδότες με τα δυσπερίγραπτα σχόλια τους λησμονούν ὅτι ,κατὰ τα αείποτε ισχύσαντα και ισχύοντα , η ευθύνη γιὰ τη διάπραξη εγκλήματος, κατόπιν εντολής δεν απαλλάσσει της ευθύνης τον αυτουργό. Μάλιστα δε, κατὰ τον μωσαϊκὸ νόμον, η ευθύνη επεκτείνεται και στοὺς μὴ αυτουργοούς «έως τρίτης και τετάρτης γεννεάς» (βιβλίον Εξόδου)

Αλλὰ έλαβε ο Ιούδας ὀντως εντολὴ απὸ τον Ιησού ; Το προσαγόμενο απὸ τους σχολιαστὲς της εκδόσεως είναι το εξής: « Αλλὰ εσὺ [ἐνν.Ιούδα] θα υπερβείς όλους αυτούς.Γιατί εσύ θα θυσιάσεις τον άνθρωπο που με ενδύει» . Ἡ φράσις αὐτὴ δὲ συνιστά εντολή ή υπόδειξη, αλλὰ πρόβλεψη. Την πρόβλεψη ότι ὁ Ιούδας θα ξεπεράσει σε ασυνέπεια κατὰ τού Ιησού τους αλλους μαθητές και τους βαπτισμένους ὁπαδούς του Ιησοῦ , όπως προαναφέρεται . Πού ευρίσκεται η ηθικὴ ευθύνη του Ιησού, εκτὸς απὸ τη φαντασία των αγωνιζομένων να απαλλάξουν πάσης ευθύνης τον Ιούδα ;

Τό θέμα τῆς σχέσεως τῆς εὐθύνης τοῦ δράστου πρὸς τὴν ἠθικὴ εὐθύνη τοῦ ἐπιτάσσοντος εἶναι εὐρύτατο, παγκόσμιο καὶ διαχρονικό , ἔχει δὲ καταλυτικές συνέπειες γιὰ τὴν παγκόσμιο ἠθικὴ τάξη. Εἰς τὴν ὑποθετικὴν περίπτωσιν ἀπαλλαγῆς τοῦ Ἰούδα ἀπὸ τὴν ἠθικὴν εὐθύνην, ἐπειδὴ δῆθεν ὑπήκουσε ὄχι εἰς πρόβλεψιν, ὅπως ὄντως ἦταν, ἀλλὰ εἰς δῆθεν ἐντολὴν τοῦ Ἰησοῦ, θὰ ἔπρεπε ἡ ἀνθρωπότητα καὶ ὁ σύγχρονος Ἰουδαϊσμὸς νὰ δεχθῆ ὅτι ἡ ἀπόφασις τοῦ Δικαστηρίου Ἐγκληματιῶν τῆς Νυρεμβέργης ὑπῆρξε πεπλανημένη, ἐπειδὴ οἱ καταδικασθέντες ἀποδεδειγμένως ὑπήκουσαν εἰς τὰς ἐντολὰς τοῦ ἀρχηγοῦ τους (Χίτλερ). Καὶ κατὰ συνέπειαν θὰ πρέπει νὰ ἀποκατασταθοῦν μετὰ θάνατον.

Οἱ φιλότιμοι ὑπερασπιστὲς τῆς ἠθικῆς ἀνευθυνότητας τοῦ Ἰούδα θὰ πρέπει νὰ παραιτηθοῦν ἀπὸ τὴν προσπάθειαν νὰ ἐπαναγράψουν τὴν ἱστορίαν τῆς προδοσίας, ἐπειδὴ δημιουργοῦν τεράστια προβλήματα εἰς τὴν παγκόσμιον ἠθικὴν τάξη, όταν ἀρνούνται τήν ἀρχή, ἔστω καὶ εἰς μία περίπτωση (τοῦ Ἰούδα) , ὅτι μετὰ τῆς ἐκτελεστικῆς εὐθύνης συνυπάρχει ἀχωρίστως καὶ ἡ ἠθική, ὅταν ὑφίσταται τὸ τεκμήριον τῆς ἐλευθέρας βουλήσεως τοῦ δράστου. Ὅταν παραβιάζονται οἱ ἠθικὲς ἀρχὲς εἰς βάρος ἄλλων, οἱ συνέπειες δὲν φείδονται τῶν παραβατῶν.

Ἡ διατράνωση τῆς ἠθικῆς εὐθύνης τοῦ ἱστορικοῦ προσώπου τοῦ Ἰούδα εἶναι παιδαγωγικῶς ἀναγκαία.Ὁ Ἰούδας μνημονεύεται εἰς τὴν χριστιανικὴν λατρείαν γιὰ λόγους, ἱστορικούς, παιδαγωγικούς καὶ θεολογικούς. Ἱστορικὸν λόγον συνιστᾶ τὸ γεγονὸς ὅτι ὑπῆρξεν μαθητὴς τοῦ Ἰησοῦ, ἰσότιμος πρὸς τοὺς ἄλλους, ὅτι τὸν πρόδωσε λαβὼν χρήματα, ὅτι ἤλλαξε γνώμη, ὅταν πληροφορήθηκε τὴν καταδίκην του καὶ ἐπἐστρεψε τὰ χρήματα, ὁμολογήσας ταυτοχρόνως ὅτι παρέδωσε ἀθῶον ἄνθρωπον. Καὶ τελικῶς αὐτοκτόνησε. Τὰ ἱστορικὰ αὐτὰ στοιχεῖα διεσώθησαν εἰς τὰ εὐαγγέλια καὶ ἐπιβεβαιώνονται ἀμέσως και ἀπὸ τὸ « ἀπόκρυφο εὐαγγέλιο τοῦ Ἰούδα».

Τὸ χειρόγραφον «εὐαγγέλιον τοῦ Ἰούδα» ἀποτελεῖ ἕνα ἀκόμη δεῖγμα, ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὸν δεύτερον μ.Χ. αἰῶνα, δηλαδὴ τὴν μεταποστολικὴν ἐποχήν. Τότε ἐφαρμόστηκε ἡ πολιτικὴ τῆς προκλήσεως συγχύσεως στὶς τάξεις τῶν χριστιανῶν περὶ τοῦ Χριστοῦ. Συνετάγησαν κείμενα μὲ τὴν πρόθεσιν ἀποπροσανατολισμοῦ τῶν Χριστιανῶν ἀπὸ τὰ αὐθεντικά, λιτὰ καὶ σαφῆ κείμενα τῶν κανονικῶν Εὐαγγελίων. Ἡ σύγχυσις αὐτὴ ἐδημιούργησεν διαφόρους αἱρέσεις , ἰουδαϊκῆς, γνωστικῆς κ.λπ. ἀποκλίσεως. Ὁ μακροχρόνιος θεολογικὸς ἀγών κατ’ αὐτῶν ἀπέβη , τελικῶς, τελεσφόρος, χάρις καὶ εἰς χρῆσιν τῆς ἑλληνικῆς διαλεκτικῆς . Τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἐνίσχυσε τὴν ἔκφρασιν τῆς ὑφισταμένης ἐκλεκτικῆς συγγενείας τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος μετὰ τοῦ κηρύγματος τοῦ Ἰησοῦ. Καὶ ἑδραίωσε τὴν σχέσιν Ἑλληνισμοῦ καὶ Χριστιανισμοῦ ὡς τελεσιδίκως καθοριστικήν.