Η κάθαρση της κοινωνίας

Είναι αδήρητος κοινωνικός νόμος :Μιά διεφθαρμένη κοινωνία οδηγείται είτε στην αυτοκαταστροφή είτε στην αυτοκάθαρση. Η πανάρχαια και τεκμηριωμένη εμπειρία εκλαμβάνει ως ακρότατο αίτιο της μιάς ή της άλλης το Θεό , δέχεται δηλαδή το θεολογικό κριτήριο.
Η κοινωνική κάθαρση όπως και η κοινωνική φθορά άπτεται όλων των μελών.

Η διαδικασία της διαφθοράς αρχίζει από ένα μέλος της κοινωνίας και επεκτείνεται διαδοχικά , ώστε τελικά να επηρεάζονται και να συμπράττουν εκόντες άκοντες όλοι.Φυσικά υπάρχουν και οι μη δεχόμενοι τη συνυπευθυνότητα, όταν έλθη η ώρα της κρίσεως και επιχειρούν να την μεταθέσουν στους ώμους των άλλων. Αλλά στην κοινωνική συμβίωση ,ατομική και συλλογική ευθύνη διαπλέκονται, επειδή δεν υφίσταται το κοινωνικό φαινόμενο, η κοινωνία άνευ ανταλλαγής σκέψεων, προϊόντων, συνεργασιών και γενικώς αλληλοεξαρτήσεως.
Το κοινωνικό γεγονός, από το απλούστερο ως το συνθετότερο, έχει ως αναντικατάστατο όρο την ύπαρξη δύο πόλων ,του δίδοντος και του λαμβάνοντος (βλ. λόγου χάρη τα φακελάκια στους ιατρούς). Για το λόγο αυτό υπάρχει μία παλαιά καταγραφή, σύμφωνα με την οποία κανείς δεν είναι απηλλαγμένος "ρύπου" ,έστω κι αν έζησε μία μέρα μόνο (Ιώβ 14,4-5).

Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι ο σωματικός και ο ηθικός ρύπος είναι καθημερικό σύνδρομο της ζωής. Το πρώτο έχει συνειδητοποιηθεί από την κοινωνία και αντιμετωπίζεται-εδώ και αιώνες-με το λουτρό, ο δεύτερος, καίτοι υπάρχει συσσωρευμένη τεράστια πείρα, δεν αντιμετωπίζεται σε καθημερινή βάση. Στίς χριστιανικές κοινωνίες, το θέμα του ηθικού ρύπου έρχεται στην επικαιρότητα, τυπικώς τουλάχιστο, στις περιόδους των μεγάλων νηστειών (Μ.Σαρακοστή προ του Πάσχα και των Χριστουγέννων). Αλλά και σε αυτές τις περιόδους , παρά τό σαφή προγραμματισμό της Εκκλησίας, η έμφαση δίνεται στη νηστεία και όχι στην ηθική κάθαρση. Νηστεύουν δε περισσότεροι, αλλά καθαρίζονται λιγότεροι. 'Ισως επειδή οι "ενσώματοι "λειτουργοί της καθάρσεως , οι εξομολόγοι δεν είναι πάντα επαρκώς επαρκείς.

Επικεντρώνοντας την οπτική στην ευρεία κοινωνική σφαίρα, τόσο την ελληνική όσο και την παγκόσμια, η κάθαρση μιάς κοινωνίας προάγεται με τρεις διαδικασίες, που εξελίσσονται ή με μικρά καθημερινά βήματα, μέσω της ατομικής πρακτικής ή μέσω της κοινωνικής κριτικής ή με δραματικά γεγονότα.

Η πρώτη διαδικασία της σταδιακής κοινωνικής καθάρσεως με ατομικές στάσεις ζωής και ατομικές πράξεις εκφράζεται με ποικίλους τρόπους. Η κάθαρση λ.χ. από τις οξύτατα εγωκεντρικές μορφές ζωής πραγματοποιείται με την κοινωνική απαξίωση και την τελική εξαφάνιση των φορέων αυτών των μορφών ζωής.Λ.χ. η σκόπιμη ατεκνία οδηγεί στην τελική βιολογική εξαφάνιση οικογενειακών κλάδων, και η σπατάλη οδηγεί στην εξαφάνιση της περιουσίας, που δημιουργήθηκε με τους μόχθους πολών γενεών.

Η δεύτερη διαδικασία είναι η κοινωνική κριτική. Αυτή συμβάλλει στην διόρθωση της συμπεριφοράς πολιτών και πολιτικών, μικρών και μεγάλων κρατών Η κριτική λ.χ, στάση της παγκοσμιας κοινής γνώμης, πλήν ενός κράτους, κατά ενός νέου πολέμου στο Ιράν συνέβαλε στήν επανεκτίμηση των πληροφοριών περί της επικινδυνότητος των πυρινικών προγραμμάτων του . Η διαδικασία αυτή απαιτεί πρώτιστα κάθαρση της διανοίας από τίς πονηρές σκέψεις και τις σχεδιαζόμενες καταστρεπτικές προθέσεις. Η ορθή δράση και συμπεριφορά έπεται.

Η τρίτη διαδικασία είναι τα δραματικά γεγονότα.Εξαιρετικώς επίκαιρο παράδειγμα είναι η επερχομένη οικολογική καταστροφή. Αυτή θα επιφέρει οδυνηρότατη βιολογική "κάθαρση δια της εξαφανίσεως" με εκατομμύρια ανθρώπινα κλπ, θύματα. Η κάθαρση με καταστροφή του καθαριζομένου αντικειμένου ή της κοινωνίας γινόταν την αρχαία εποχή τελετουργικά με κατάκαυση ή εξαφάνιση κάποιου αντιπροσωπευτικά θυσιαζομένου ζώου ή και ανθρώπου.
Υπάρχει , όπως σημειώθηκε, η τεκμηριωμένη επίσης στην ιστορία κάθαρση με ήπια μέσα, την αλλαγή νοοτροπίας (ο αρχαίος ελληνικός όρος είναι μετάνοια) ,πού συνεπάγεται και αλλαγή πορείας της δράσεως.

Συμπερασματικά: Η κάθαρση επιβάλεται επειδή η ρύπανση συμπορεύεται με την ανθρώπινη κοινωνία, και αποτελεί τον απαραίτητο μηχανισμό συνεχείας της ατομικής ζωής, αλλά και μηχανισμό επιβιώσεως μιάς κοινωνίας.Όπου η κάθαρση δεν γίνεται ενσυνείδητα, δηλαδή με ανθρώπινο προγραμματιστισμό και ηπιότητα, επιβάλλεται έξωθεν με βιαιότητα και καταστρεπτικότητα. Η πρόληψη μιάς βιαίας κοινωνικής καθάρσεως είναι δυνατή όταν λειτουργήσει ο μηχανισμός της αλλαγής νοοτροπίας , της μετάνοιας. Ο Θεός έχει θέσει όρους, τους διανοητικούς και τους φυσικούς μηχανισμούς της καθάρσεως, αφίνοντας ελευθερία επιλογής στους ανθρώπους και στις κοινωνίες τους.

[κ΄ιβ΄.Βζ΄.]